u yazıda, kadınların hayatlarının önemli dönüm noktalarından biri olan annelik anına ve hatta onun çok öncesindeki genetik kodlamalara kadar giden uzun bir yolculuğa çıkacağız. Anneliğin nörobiyolojik altyapısını ve anne olmanın vücutta yarattığı muhtemel değişiklikleri birlikte gözden geçireceğiz. Henüz ebeveyn olmayan okurlar için ise belki anneliğe zihinsel hazırlık olsun ve seçim yapabilmelerine katkı sağlasın istediğimiz bir yazı bu.
Araştırmalar, kadınların annelikle birlikte bambaşka bir beden ve zihin yapısına büründüğünü ve beyinlerindeki nöral sistemlerin anne olmadan önceki aktivitelerinden çok farklı bir yapıya dönüştüğünü gösteriyor.
Öyle sanıyoruz ki bu yazıyı okuduktan sonra anneliğin yalnızca bir tanımlama veya eylem olmadığını, hücrelerinizin derinlerine işleyen bir hal olduğunu fark edeceksiniz.
O zaman başlayalım…
Hamilelik, kadın vücudu için gerçek bir dönüşüm anı. Yeni anne olan bir kadının, davranışlarında somut değişiklikler gözlemleyebiliriz. Sanki anneler otomatik olarak bebeğe nasıl davranacaklarını biliyor gibidirler, öyle değil mi ? Sarıp sarmalama, ağladığında kucaklama, temas etme, yatıştırma, emzirme gibi davranışlar, anne olduktan sonra birdenbire ortaya çıkan otomatik davranışlar olurlar.
Tam bu noktada, nöroplastisite kavramının anlaşılması, yazının devamı için önemli. Çünkü biyolojik değişiklik buradan başlıyor. Nöroplastisite, beynin yapısal olarak değişikliğe uğraması halidir. Hem nöronların hem de bunlar arasındaki bağların çevresel değişimlere uyumlanmak suretiyle işlevsel ve fizyolojik olarak değişmeleri anlamına gelir. Bunu, “anne olmaya uyumlanma hali”olarak düşünebiliriz.
Ancak beyin çok daha erken yaşlarda işe başlamış oluyor bile. Dişilerde annelik algısının aslında henüz çok küçük yaşlardan, dişinin üretken olmaya başladığı ergenlik döneminden itibaren oluştuğu, gebelik dönemi ardından postpartum- yani doğum sonrası döneme kadar geliştiği ve dönüştüğü biliniyor. Beyin, bütün bu dönemler boyunca işlevsel ve fizyolojik olarak kendini anneliğe hazırlıyor.
Tabi beynin anneliğe hazırlanması, genetik ve hormonal etkenlerce tetiklenip sürdürülüyor olsa da, annenin kendi çocukluğundan itibaren almış olduğu eğitim, bakım ve yaşadığı olumlu ya da olumsuz olaylar, çocuk bakımı veya çocuk sahibi olmaktaki ifadesini de değiştirebiliyor. Yani doğal hazırlık dişiyi anne yapmaya her zaman yetmiyor. Çevresel koşullar, anneyi anneliğe hazırlamak konusunda görece daha önemli faktördür diyebiliriz.
Neden Bebeğin Temel Bakımı Anneye Ait Oldu ?
kadının rahmine düştüğü andan itibaren beslenme, barınma ve güvenlik gibi temel bakımları almaya başlamıştır bile.
Daha eskiye gidersek…
Doğada avcı türler, diğer canlı türlerine göre daha az gelişmiş doğarlar. İnsanlar da bir avcı türüdür. İnsanı diğerlerinden ayıran ise bebeklik döneminin uzunluğu ve diğer primatlara göre daha büyük ve nitelikli bir beyne sahip olmasıdır. Bu farklılığın insanlar için bazı sonuçları olmuştur elbette. Böylece insan yavrusu, daha uzun süre annelik bakımına ihtiyaç duymuştur. Anne tarafından eğitilmesi, çevreyi tanıması, kültürünün aktarılması için daha uzun sürelere ihtiyaç vardır. Diğer taraftan, anne evden ayrılamadığı için avlanma yiyecek sağlama görevinin tamamiyle babaya düşmesi, annelik/babalık görevlerinde doğal bir ayrım oluşturmuştur.
Araştırmalar; annelerin doğumdan hemen sonra bebekleriyle ayrı kalmaları durumunda, bebeklerin annenin ona sağlayacağı eğitimden, güvenlikten, çevreyi tanımaktan ve anlamlandırmaktan veya kültürü tanımaktan mahrum kalacaklarını vurguluyor. Annelerin beyinlerinde ise bebeklerin bu ihtiyacını anlayan nöral mekanizmaların aktif olduğunu, dolayısıyla bebekleri henüz konuşmuyor olsa bile onların ihtiyaçlarını anlayabilme ve karşılayabilme becerileri olduğunu görüyoruz.
