ğlayan birini izlemek; beynimizde aynı acı ve üzüntüyü hissetmemizi sağlayan ayna nöronlarımızı aktive ediyor. Bu oldukça güçlü bir itki olsa da ağlayan birine yardım etmemiz her zaman mümkün olmayabiliyor; hatta zaman zaman öfkelenebiliyor hatta görmezden dahi gelebiliyoruz.
Araştırmalar, zaman zaman duyduğumuz bu olumsuz duyguların, karşımızda ağlayanın ağlama biçimine bağlı olduğunu gösteriyor. Bazı ağlama çeşitleri kişilere itici ve rahatsız edici gelirken, bazıları şefkat duyma ve bakım verme hissi uyandırabiliyor. İlginç olan başka bir bilgi ise; bu etkilenme halinin kişinin yalnızca ağlamaya verdiği anlamdan kaynaklanmadığını, ağlayanın bulunduğu ortamdan, kişinin ne kadar yüksek sesle ağladığına ve buna tanık olan kişinin cinsiyetine kadar pek çok değişkenden etkilendiği görülüyor.
Bağlanma Kuramı’nın babası sayılan Bowlby, ağlamanın başlangıcına bir yolculuk yaparak, bakım verenlerinden ayrı kalan bebeklerin davranışlarını gözlemliyor. Bowlby’e göre, pek çok davranışın tohumları bebeklikte çoktan atıldı. İlk olarak, bebeklerin bakım verenleri tarafından yalnız bırakıldıklarında, protestoyu andıran yüksek bir sesle ağladıklarını, bakım verene karşı saldırgan olduklarını ve ilgilerini reddettiklerini gözlemlemiş. Bakım veren ile tekrar bir araya gelemediklerindeyse, bu protestonun sonuç verdiğini ve durumun bebek tarafından yavaşça kabullenme aşamasına evrildiğini söylüyor. İşte tam bu aşamada artık ne yüksek sesle ağlamak var, ne de saldırganlık. Tam tersi, sessizce, içe dönülmüş, kısık sesle kederli bir ağlama veya sadece kederin eşlik ettiği bir sessizlik (ağlamama) görülüyor. Tıpkı annesinin ani kaybını yaşayan bir adamın durumu protesto eden haykırışlarında “Annemi geri istiyorum.” dediği andaki hissin, zaman geçtikçe yerini kedere bırakması gibi.
Bowlby, kişinin ağladığı duruma verdiği anlamı ve anlatmak istediği içsel yas tepkisini, ağlamanın türlerinden anlayabileceğimizi söyler.
Ancak ne yazık ki ağlayan herkesi her zaman anlamanın veya tahammül etmenin mümkün olmadığını günlük yaşam içinde görmek mümkündür.
Özellikle yetişkinlerin “protesto” temelli ağlaması, yakındaki kişilerde suçluluk ve rahatsızlık duyguları uyandırıyor. Onları empati yapmaktan uzaklaştırıp, hatalı olduklarını hissetmelerine neden olabiliyor. Dolayısıyla bu ağlama türüne karşılık verirken çok daha agresif olunabiliyor. Öte yandan bu aşamada ağlayana sempati ve ilgi ile yaklaşılacak olsa da reddedilme olasılığı yüksek olacağından ağlamaya maruz kalan kişi için yardım niyeti negatif bir duruma evrilebiliyor.
Ancak çaresizlik ve kabul içinde olunan sessiz ağlayış, tüm kültürleri aşan ve dünyanın her yerinde geçerli olan bir yardım çağrısı gibidir. Protesto ağlamanın aksine, için için ağlama hali duruma en uzak insanın dahi ilgisini çekebilir ve yardım etme hissi uyandırabilir. Araştırmalar, işte ağlamanın bu halinin insanı iyileşmeye, yeni bağlar kurmaya yönlendirdiğini gösteriyor. Fakat yine de bir istisna var: samimiyet gerektiren anlardan rahatsız olan insanlar, ağlamanın bu çeşidinden dahi rahatsız olup, düşmanca tepki verebiliyorlar.
Gerçek hayattan alınan bir araştırma kesitinden ilginç bazı bilgiler elde edilmiş: İş yerinde ağlamak, türü ne olursa olsun rahatsız edici ve komik bir davranış olarak kabul ediliyor; sosyal hayatta ise erkekler, ağlayan bir kadına yardım etmeye gönüllü olurken, ağlayan erkek ise görmezden gelebiliyorlar. Kadınlar ise ağlayanın cinsiyeti ne olursa olsun çaresizce ağlama türüne her zaman şefkatle bakım vermeye gönüllü olabiliyorlar.
Kadınların bu farklı tutumunda, anne rolünün ayırt edici olduğu düşünülüyor. Kadınların, anne olsun ya da olmasın, doğuştan bakım verme ve ağlayan bebeklerinin ihtiyaçlarını anlamaya dair güçlü önsezilerle dünyaya gelmeleri en önemli fark gibi görünüyor.
Ancak ağlamak; hangi tür, hangi nedenlere bağlı ve nerede olursa olsun, hala her iki cins için de geliştirilebilir ve anlaşılabilir olmayı bekleyen bir yerde.
